Keek op de week 42 - Begroting 2024 - Woningen in Oudega - Raad van 2 november

Programmabegroting 2024

De week van de commissie vergaderingen met als hoofdthema, de programmabegroting 2024.

Het college presenteert een sluitende begroting over 2024. Dit is positief, het betekent dat het college vasthoudt aan het Collegeprogramma 2022. De zaken die in gang zijn gezet worden doorgezet. Daarop geen onverwachte bezuinigingen.

De gemeente heeft een begroting van totaal € 332 miljoen. Het grootste deel hiervan - 80% - is bedoeld voor zaken die door de rijksoverheid aan de gemeenten zijn opgelegd. Denk daarbij aan WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning), jeugdzorg, bijstandsuitkeringen, toeslagen, sociale werkvoorzieningen als Empatec, onderwijs enz.

Dit zijn zaken waar we als gemeenteraad weinig tot geen invloed op hebben. De rijksoverheid bepaalt per wet. Het Rijk maakt wat Nieuw Sociaal betreft misbruik van de gemeenten. Gemeente moet veel geld steken in overhead om haar verantwoordelijkheden uit te voeren. Deze taken stapelen zich op en zijn niet meer in verhouding met wat de rijksoverheid financieel bijdraagt via het gemeentefonds. (Het Rijk betaalt aan het gemeentefonds en van daaruit krijgen gemeenten de gelden voor hun taken).

Nieuw Sociaal heeft aan het college gevraagd wanneer de grens bereikt is. Moeten we altijd maar akkoord gaan met wat de rijksoverheid vraagt? Het college heeft duidelijk gemaakt dat deze vraag serieus aan de orde is binnen de discussie die Vereniging van Friese Gemeenten (VFG)  en de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) voeren met de rijksoverheid. Als het echt te ver gaat en er geen of onvoldoende budget is dan zijn gemeenten van plan om taken terug te geven of taken niet meer uitvoeren.  Wordt vervolgd dus. Wij blijven dat kritisch volgen.

De 20% die de gemeente zelf mag besteden is een beperkt deel. Het kan ingezet worden voor zaken als sport, cultuur, zwembaden, bibliotheken, dorpshuizen enz.

Maar ook de eigen organisatie van 1000 werknemers (ambtenaren) valt onder dit budget.

De gemeente heeft beperkte eigen inkomsten zoals de OZB, toeristenbelasting en precariobelasting en enkele andere belastingen.

Al met al lijkt de meerjarenbegroting tot 2025 op orde te zijn. Maar daarna (2026,2027 en verder) is de begroting niet sluitend en wordt rekening gehouden met tekorten van meer dan €8 miljoen per jaar.

Hoe komt dat?

De rijksoverheid heeft al een tijd geleden aangekondigd om te gaan bezuinigen op het gemeentefonds met in totaal zo’n € 13 miljard per jaar. Die jaren worden door veel gemeenten ‘de ravijnjaren’ genoemd door de tekorten die dan dreigen te ontstaan. Bij ons dus zo’n € 8 miljoen per jaar.

Dat zien we al een tijd aankomen. Nieuw Sociaal wil niet als een haas in de koplampen van een naderende auto blijven kijken. Er zijn twee mogelijkheden.

- Ofwel de rijksoverheid moet terug komen op de voorgenomen bezuinigingen.

- Ofwel we moeten tijdig na gaan denken over wat we als gemeente nog kunnen doen.

Omdat het eerste (‘terug komen op geplande bezuinigingen’) nog tot veel politieke discussie zou gaan leiden in Den Haag en afhankelijk is van hoe een nieuwe regering er in staat wil Nieuw Sociaal uit gaan van het tweede scenario. En daarom hebben we opnieuw aandacht gevraagd voor de zogenoemde kerntaken discussie. Dus: waar moeten we als gemeente (wat betreft de raad) aan voldoen en hoeveel geld mag dat gaan kosten?

Want die bezuinigingen van het rijk biedt ook kansen. Als de taken niet meer opgelegd worden door ‘Den Haag’ kan de gemeente een eigen beleid bepalen, die meer gericht is op de inwoners ‘van dichtbij’. Immers in de eigen gemeente. Waarbij de gemeente in bepaalde gevallen een ‘regierol’ op zich kan nemen. Op die manier kunnen de inwoners meer verantwoordelijkheden op zich krijgen of nemen. Het geeft kansen voor eigen gemeentelijk energiebedrijf, lokale zorg coöperaties en andere lokale initiatieven. Waarbij niet het systeem maar de mens centraal staat. 

Veranderen is nodig. Niet omdat wij dit willen maar omdat het de onze samenleving er aan toe is.

De kerntakendiscussie moeten we samen als gemeenteraad voeren met de wethouders. Maar als de collega’s in de gemeenteraad het niet willen dan gaat het niet door. En daar lijkt het op. Anderen willen deze discussie liever niet. Want doen we het wel dan gaan we vrij te besteden budgetten alvast vast leggen voor bepaalde kerntaken.

Nieuw Sociaal vindt het blijk geven van struisvogelpolitiek als we de kerntakendiscussie niet aan gaan.

Met het vast stellen van de kerntaken en het geld dat er bij hoort maken we concreet waar wij niet op gaan bezuinigen als het financieel moeilijker wordt. Wanneer we sport en/of cultuur en/of de bibliotheken en/of de zwembaden een kerntaak is dan geeft dit duidelijkheid voor iedereen. En anders ontstaat er straks veel getouwtrek om en gaat er veel onrust gaat ontstaan, waarbij de inwoners en bedrijven mogelijk plotseling bezuinigingen voor de kiezen krijgen, waar ze niet op hadden gerekend.  

Woningbouw Oudega SWF

Deze week was de ledenvergadering van Dorpsbelang Oudega Sandfirden en Idzega. Een genoeglijke bijeenkomst met ongeveer 70 leden die aanwezig waren. Oudega - de grootste kern van deze drie - wil graag woningbouw. De plannen liggen klaar en liefhebbers zijn er ook. Het probleem is dat de gemeente geen projectleider heeft die de plannen kan gaan uitvoeren. Dit heeft te maken met het personeelstekort binnen de gemeenten. Ondanks het feit dat DB Oudega Sandfirden en Idzega op zichzelf tevreden is over het contact met de gemeente is deze situatie wel bijzonder vervelend.

Want dat personeelstekort heeft gevolgen voor de dorpen met bouwplannen. En dus voor de werkgelegenheid op langere termijn. Bouwbedrijven zien hun order portefeuille minder worden, terwijl er plannen te over zijn. Het tekort aan personeel bij de gemeente gaat dus gevolgen hebben voor de hele economie, ook op het platteland.

Raadsvergadering van 2 november

De onderwerpen die we hiervoor hebben beschreven wordt allemaal besproken in de Raadsvergadering van 2 november.

Nieuw Sociaal zal zich inzetten voor de ‘kerntaken-discussie. Maar ook voor het persoonlijk bezoeken van alle mensen in de bijstand (zo’n 600 tot 800 personen). Op die manier kunnen deze mensen in hun kracht gezet worden. Zo kunnen zij zoveel als mogelijk is onderdeel worden van de arbeidsmarkt. De bijstandswet is een vangnet en mag in principe geen regeling zijn waar mensen levenslang gebruik van maken.

Ook de Nieuwe Nederlanders verdienen serieus aandacht wanneer het gaat om taallessen en werkgelegenheid. De gemeente is verantwoordelijk voor dit onderwijs en de begeleiding naar werk. Nieuw Sociaal wil dat hier extra op wordt ingezet omdat wij vinden dat deze Nieuwe Nederlanders, wanneer zij hier mogen blijven, een bijdrage kunnen en moeten leveren aan de arbeidsmarkt en daarmee aan de samenleving. Ten bate van deze inwoners zelf. Want bij Nieuw Sociaal staat de mens centraal!